جامعه آماري اين تحقيق را کلیه کارکنان مدارس ابتدایی استان سمنان تشکيل مي دهند که جمعیت نمونه اين پژوهش شامل 150 نفر مي باشد . روش جمع آوري اطلاعات شامل پرسشنامه 25 سؤالي خلاقیت و 27 سوالی نشاط مي باشد . روشهاي تجزيه وتحليل با استفاده از آزمونهاي آلفاي کرونباخ ، دوجمله اي، کالماگروف - اسميرنف ، ، يومان ويتني ، کروسکال واليس و ضريب همبستگي كندال تائو b صورت پذيرفت . نتايج آزمون ها به اين قرار است که تمامی مؤلفه هاي خلاقیت منجر به نشاط مي گردند و 27.5 درصد از نشاط، بوسيله مؤلفه تنوع وانعطاف پذيری صورت مي گيرد. همچنين ضريب همبستگي کل مؤلفه هاي متغير مستقل با متغير وابسته برابر است با 24.9 که نشان از همبستگي ضعیف کل مؤلفه هاي متغير مستقل با متغير وابسته دارد .
واژگان کلیدی : خلاقیت ، نشاط در محیط آموزشی ، مدارس دوره ابتدایی
Creativity, joy in learning, in primary schools
مقدمه
آموزش و پرورش یکی از مهم ترین نهادهای محسوب می شود که توجه به آن تأثیر شگرفی بر رشد ، توسعه و پیشرفت جامعه می گذارد. نقش بنیادین نظام آموزش در فرایند توسعه و تامین نیروی انسانی و گستردگی اهداف و رسالت خطیر آن در تعلیم و تربیت نو نهالان این مرز و بوم ایجاب می کند تا نظام های آموزشی تأکید بسیاری بر پرورش فکر و خلاق بار آوردن یاد گیرندگان، دانش آموزان و دانشجویان داشته باشند . زندگی پیچیده امروزی ، هر لحظه در حال نوشدن است خلاقیت ضرورت استمرار زندگی فعال به شمارمی رود . انسان برای خلق نشاط و پویایی در زندگی، نیاز به خلاقیت و ابتکار دارد تا انگیزه تنوع طلبی خود را ارضا کند و زمینه شکوفایی استعدادها و توانایی های خویش را فراهم سازد.
آموزش و پرورش به طرق مختلف می تواند بر خلاقیت موثر باشد که یکی از آنها داشتن مدیران خلاق و مبتکر است . مدیران باید بپذیرند که در عصردانش و اطلاعات و توسعه دانایی وخلاقیت ، مدیریت می کنند ولازمه موفقیت آنان در این برهه آن است که به مقوله خلاقیت بعنوان یک مساله وفرصتی برای پویایی و توسعه بنگرند و از حل مساله به روش های سنتی و معمول بپرهیزند ( به نقل ازروحانی ، 1388) ؛ زیرا در بین فاکتورهایی که بر روی خلاقیت کارکنان و عملکرد شان تأثیر گذارند ، مدیریت و رهبری است. این مطالعات نشان دادند که رهبری می تواند بطور مستقیم و غیر مستقیم بر خلاقیت کارکنان اثر بگذرد. در مورد تأثیر مستقیم ؛ رهبر می تواند با بالا بردن و حمایت انگیزه درونی کارکنان به سطوح بالاتر نیاز ها که بعنوان عامل اصلی و مهم خلاقیت شناخته شده اند ؛ خلاقیت را افزایش دهند علاوه بر این رهبران می توانند با ایجاد محیطی که در آن کارکنان دیدگاه های مختلف را بدون نگرانی در مورد مجازات شدن در خصوص عواقب آن اتخاذ نمایند ،تشویق کنند و بدین طریق بطور غیر مستقیم برخلاقیت تأثیر بگذارند. (بونگ و دیگران، 2009 ،ص : 52) (شریعتمداری و توانگر ،1390، ص:78-77)
خلاقیت در گذشته پدیده ای مترادف با نبوغ تلقی می شد و هر جا سخن از خلاقیت به میان می آمد بلافاصله معنای نبوغ به ذهن خطور می کرد. در تاریخ یونانیان باستان، نبوغ معنای افسانه ای داشت. به روایتی یونانیان واژه ای به نام شیطان را پذیرفته بودند که مترادف با نبوغ بود. به نظر آنها شیطان یک روح نگهبان بود که با ورود به روح و بدن افراد ، آنان را صاحب توانایی های خارق العاده ای می ساخت. در اواخر قرن 19 و در اوایل قرن 20 به منبع جدید خلاقیت توجه شد. در این دوران این تفکر که نبوغ یا توانایی غیر معمولی در این فرد از یک روح بیرونی ناشی می شود،رنگ باخت ؛ اماتاثیرات این تفکر که خلاقیت و نبوغ مترادف هستند همچنان باقی ماند و تا عصر رنسانس نیز کشانده شد و لذا نزدیک به یک قرن طول کشید تا خلاقیت به طور علمی و دقیق مطالعه شود. رهبری این جریان علمی را گیلفورد در سالهای (1967-1966-1959) بر عهده داشت. (سام خانیان , 1388،ص:28 ).به طور کلی هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی رابطه بين خلاقيت مديران و نشاط محيط آموزشگاهي در مراکز استثنایی استان سمنان در سال تحصيلي 93-1392می باشد.
مبانی نظری
مفهوم خلاقیت:
ازخلاقیت تعاریف گوناگونی ارائه شده که هریک بیانگر دیدگاههای ویژه ای است.
الف. در فرهنگ وبستر (1953) كلمه ي خلاقيّت به معناي ايجاد كردن يا بوجود آوردن تعريف شده است .
ب. در دایرة المعارف روانشناسی، "آیسنک، آرنولد، مای‌لی" ، خلاقیت به منزله ظرفیت دیدن روابط جدید ، پدید آوردن اندیشه های غیر معمول و فاصله گرفتن از الگوهای سنتی تفکر قلمداد گردیده.
ج . در فرهنگ روانشناسی "پیرون " خلاقیت چنین تعریف شده است :
خلاقیت عبارت از کنش اختراعی تخیل سازنده می‌باشد که طبق نظریات " گتزل" و" جاکسون" چیزی سوای هوش معمولی.
برخی از محققان (ویلسون[1]، 1956،کراچفیلد[2]،1962) خلاقیت را نقطه مقابل" همنوایی" می‌دانند و به نظر آنها خلاقیت یعنی عقاید اصیل، نظریات متفاوت و نحوه متفاوت نگریستن به مسایل. اکثر روانشناسان، آفرینندگی وحل مساله را فرایندهای مشابهی دانسته‌اند (مایر[3]،1930 ، تورنس،1960، دی چکو، کرافورد،1974،گانیه،1977،گیج وبرلاینر،1984)
د . دردایرة المعارف علوم اجتماعی برخی محققان خلاقیت را توانایی و هستی بخشیدن به پدیده ای جدید تعریف نموده اند و عمده ای دیگر آن را نه به عنوان توانایی بلکه به عنوان فرآیند روانشناختی یا فرایندهایی که از طریق آنها محصولات جدید و ارزشمند خلق می شوند؛ تعریف کرده اند. (ادواردز، 1968)
ه.مازلو[4] معتقد است خلاقيت از روان نا هوشيار سرچشمه مي گيرد. ايده هاي تازه و يا نوآوري هاي واقعي است كه با آنچه در حال حاضر وجود دارد كاملا متفاوت است .(حسيني، 1388 ، ص:14)
مفاهیم مرتبط با خلاقیت
1.هوش
درباره هوش و خلاقیت و رابطه آن مطالعات فراوانی انجام گرفته و نظریات گوناگونی ارائه شده است. گیلفورد (1950-1959-1962) در بیان نظریه ساخت ذهنی خود گفته است : ویژگی مهم تفکر آفریننده، واگرایی آن است. در تفکر واگرا جواب قطعی وجود ندارد و تعداد زیادی جواب موجود است که از نظر منطقی هر یک از آنها ممکن است درست باشد .گیلفورد تفکر واگرا با سه ویژگی انعطاف پذیری یا نرمش[5]، اصالت[6] و سیالی[7]مشخص کرده است و از آنجایی که هوش بیشتر با جواب های مشخصی درارتباط است با تفکر همگرا در نظریه گیلفورد همخوانی دارد .
شکل شماره 1وجود تفاوت تفکر همگرا و واگرا
|
تفکر همگرا
|
تفکر واگرا
|
|
معیارهای موفقیت قاطع و الزامی
حل فوری مسأ له
بررسی مجدد
|
معیار های موفقیت مبهم و نه چندان دقیق
حل مسأله به صورت آزمایشی و خطا
بررسی وسیع و نامحدود
|
برخی دانشمندان خلاقیت را مترادف حل مسأله می دانند. ژسیف مایر (1982) و وایزبرگ (1986-1995) خلاقیت ، توانایی حل مسائلی است که فرد قبلاآن را نیاموخته است حسینی (1387) ولی با وجود شباهت زیاد بین خلاقیت و حل مسئله آنها در مواردی متفاوت هستند.
2 . حل مسئله
ظرفیت یا توانایی مشخص برای تسلط یافتن بر تکلیفی نوین یا بدیع است. اعتقاد رایج بر این است که حل مسئله را می توان نوعی خلاقیت دانست ، اما خلاقیت وسیع تر از حل مسئله است. خلاقیت جستجوی راه حلی جدید است و فراتر از یاد گیری عمومی است.
3 .اختراع
خلاقیت و اختراع به هم نزدیک هستند. فرد خلاق کسی است که فکر و ایده جدید دارد و به دنبال راه و روش تازه برای حل مشکل است اما اوهنوز این راه و روش را پیدا نکرده است. ایجاد کننده راه و روش تازه همان مخترع است پس مخترع کسی است که روش یا محصول را برای اولین بار تولید می کند.
4 .ابداع
ابداع به معنی آفرینش یا پدیدآوردن چیزی از نیستی یا پدید آوردن چیز از نا چیز است و بالطبع فقط برای خداوند قابل اجرا است.
6 . نوآوری
نوآوری اجرای ایده های بدیع و خلاق در عمل است بعبارت دیگر نو آوری ارائه محصول، فرآیند و خدمات جدید به بازار است.
7 .کارآفرینی
کارآفرینی فرآیند شناسایی فرصت های اقتصادی و ایجاد شرکت ها و کسب و کار جدید ، نو آور و رشد یابنده برای بهره برداری از فرصت های شناسایی شده است . کارآفرینی سازمانی فر آیندی است که در آن محصولات یا فرآیند های نو آوری شده از طریق القاء و ایجاد یک فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان از قبل تأسیس شده به ظهور می رسند. (والفی، 1389 ،ص:34-33)
ویژگیهای شخصیتی افراد خلاق
پال تورنس (1998) در پاسخ به این پرسش که ویژگیهای شخصیتی چه نقشی در خلاقیت ایفا میکند ، گفته است شخصیت هم می‌تواند خلاقیت را آسان سازد و هم مانع آن شود . ویژگیهایی از قبیل آمادگی برای خطر کردن، کنجکاوی و جستجوگری، استقلال اندیشه، پشتکار و پایداری، شهامت، استقلال رای، خودآغازگری، ابتکار، پرسشگری درباره موقعیتهای معماگونه، و در گیر شدن با امور دشوار از جمله ویژگیهای آسان ساز خلاقیت محسوب می‌شوند. او می‌گوید ، هر عملی که ما برای تشویق این گونه رفتارها انجام می‌دهیم شخص را درجهت خلاقیت بیشتر سوق می‌دهد.(سیف،1387،ص:23).
مطالعاتی که "بارون[8]" (1969) در زمینه شخصیت افراد خلاق انجام داده است نیز نشان می‌دهد که آنها در مقایسه با افراد عادی خوش بین‌تر ودارای انرژی روانی و جسمی استثنایی‌اند. زندگی آنها پیچیده‌تر است و به دنبال تنش‌اند یا از طریق آزاد شدن آن احساس لذت می‌کنند. افراد خلاق، کمتر ضعیف‌النفس بوده و از مسایل و امور آگاهند . (مزلو) آنان به مسایل بنیانی علاقه‌مندند و تمایل زیادی به خطر کردن دارند . نیکسون[9] (1962)،تورنس[10](1966) و لی‌کاک [11](1979)،ضمن تحقیقاتی ویژگیهای افراد خلاق را چنین عنوان کرده‌اند:
دارای هوش کلامی و فضایی بسیار برجسته ؛ دارای هوش بالاتر از سطح متوسط ؛ دارای ظرفیتهای حافظه‌ای فوق‌العاده در ثبت و نگهداری وقایع مختلف ؛آمادگی جهت تجربه امور و فعالیتهای مختلف ؛ استقلال فکری ؛ دارا بودن رفتار مطلوب اجتماعی ؛ بیان صریح و روشن ؛ طرز فکر انتقادی، فعال و کنجکاو بودن؛ برخورداری از نوع تفکر واگرا ؛ علاقه‌مند بودن به مسایل فلسفی ؛ مقاوم، باجرأت، انتقاد پذیر و خستگی ناپذیر بودن؛ خود جوش، صادق و ساده بودن (افروز، 1385،ص: 19-18).
تورنس (1989) پس از 22 سال مطالعه مستمر پیرامون ویژگیهای گروهی از کودکان، نوجوانان و جوانان (یعنی از 1985 تا 1980) به این نتیجه می‌رسد که خمیر مایه شخصیت افراد خلاق، استقلال اندیشه و شیفتگی فراوان آنها در برابر مساله یا فعالیت مورد علاقه‌شان است. فرد خلاق کسی است که فکری نو ومتفاوت ارائه دهد. بالطبع احساس گریز از کانال بندیهای مشخص ذهنی، همنوا نبودن با دیگران و استقلال طلبی و آزاد اندیشی می‌تواند پایه‌های تراوش تفکر خلاق و خلق آثار نو را فراهم آورد. بقول «تورنس » خلاقیت شکافتن بن‌بست‌ها و دست دادن با فرداست.
موانع خلاقیت
الف . موانع شناختی
" گیلفورد" در این باره ویژگیهای زیر را نام برده است که عبارتند از : سلطه‌گری ، منفی‌بافی، مقاومت، ترس ، عیب‌جویی ، انتقاد از دیگران، سازشکاری ، تسلیم در برابر قدرت کمرویی . از موانع دیگر که بر سر راه افراد قرار دارند، عبارتند از: عدم اعتماد به نفس ، تمایل به همرنگی ، عکس‌العمل منفی ، حذف خیالبافی ، پیش‌داوریها ، ترس از انحراف وسیع در همنوایی با اجتماع ، ارزش‌ها و هنجاری‌های فرهنگی ( افروز، 1385، ص:20).
"تورنس" مهمترین موانع خلاقیت راچنین ذکر می کند :
- عادت : افراد در حل مسائل روشی را بکار می برند که بدانند با موفقیت همراه است این روش در موارد مشابه تکرار شده و کم کم فرد به آنها عادت می کند . عادت موجب می شود انسان تنها در یک چهرچوب خاصی قرار گیرد و کارهایش را طبق دستورالعمل معینی انجام دهد . لذا امکان یافتن راه حل ها و طرح ها ی جدید کم می شود .
- عدم انعطاف پذیری : انسانی که در قالب معینی فکر و عمل میکند ، انعطاف ناپذیر می شود چنان که قادر به اندیشیدن در جهات مختلف مسأله نیست و تنها یک یا دو جهت را می بیند.
- رویگردانی از ابهامات : افراد اگر احساس کنند قادر به مواجهه با موقعیت های مبهم پیچیده و غیر مطمئن نیستند از آن استقبال نکرده لذا فرصتی برای مقابله با مسائل و رسیدن به افکار خلاف و بازه از دست می دهند . نیاز شدید و افراطی به نظم و ترتیب نمونه ای از این حساسیت است . همه چیز باید کاملاً مرتب باشد تا ابهام و اشکالی پیش نیاید و بدین ترتیب امکان بروز
خلاقیت از بین می رود.
-اتکا بر مفروضات : افراد معمولاً در حل مسائل مرزها و محدودیت ها ی خاصی را فرض می کنند که مانع خلاقیت می شود .
ب. موانع عاطفی
ترس از شکست و اشتباه : ترس از شکست باعث می شود انسان به دنبال اموری برود که احتمال موفقیت در آن بالا باشد . لذا از هرکاری که مستلزم خطر پذیری و ریسک باشد ، اجتناب می کند . در حالی که خلاقیت مستلزم قدرت خطر پذیری بالا ست .
عدم اعتماد به نفس : بسیاری از مواقع افراد از توانایی ها و استعدادهای شگرفی برخوردارند ؛ اما عدم اعتماد به خود مانع بروز قوای خلاقشان می شود . آن ها ممکن است افکار و ایده های زیادی داشته باشند ، اما با تردید به آن ها می نگرند و احساس می کنند نظریات آن ها ارزش زیادی ندارد چنان که حتی جرأت ندارند آنها را به زبان بیاورند . باور نداشتن خویش به تدریج منجر به سرکوب و از بین رفتن توانایی های فرد می شود و قدرت آزاد اندیشی و تعمق را ازدست می دهد . بسیاری از موانع اساسی رشد خلاقیت مانند کمرویی ، زود رنجی ، اولویت قائل شدن به نظر دیگران ، ناشی از عدم اعتماد به نفس است . ( حسینی، 1387 ،ص:65-62)
ج . موانع اجتماعی
مطابقت : منظور از مطابقت همان همرنگ جماعت شدن است که اسبورن نیز به آن اشاره داشت . مطابقت به علت نگرانی از متفاوت به علت نگرانی از متفاوت بودن از دیگران و تنها ماندن رخ می دهد و بدین ترتیب امکان ابتکار و ارائه ی روش ها ی تازه محقق نمی شود .
تأیید طلبی و ترس از عدم استقبال اجتماعی : افرادی که نیازمند تأیید دیگران هستند و از انتقاد، عدم توجه و پذیرش اجتماعی می ترسند ، نمی توانند از خود خلاقیتی نشان دهند .
افراد خلاق معمولاً به کار و ابتکار خویش بیش از استقبال دیگران بها داده و آن را قربانی انتظارات دیگران نمی کنند .
سنت ها : هرچند نمی توان اهمیت سنت ها را نادیده گرفت ؛ اما وجود بعضی از سنت ها و روش های سنتی در کار مانع اندیشه های تازه شده و تأکید و پای بندی بیش از حد به آن ها ، مانع بروز خلاقیت ها می شود . (حسینی، 1388، ص33-30)
د . موانع محیطی
تاثیرات عوامل اقتصادی محیط : چنانچه فرد یا سازمان بیش از حد تحت تاثیر عوامل اقتصادی محیط مثل نرخ بهره ، تعرفه ها ، نرخ ارز و و... قرار گیرد ، انگیزه لازم برای کارهای خلاق را ازدست می دهد.
تاثیرات عوامل بازار و عرضه کنندگان
توجه بیش از حد به رکود رونق بازار یا افزایش قیمت مواد و کاهش عرضه کنندگان و ... به مرور در فرد یا سازمان قالب های ذهنی ای ایجاد می کند که مانع خلاقیت می شوند و همواره امور خلاق و تصمیمات مربوط به ان را تحت لوای آن قالب بررسی می کنند. (سام خانیان , 1388،ص:50).
فرآیند خلاقیت در مدیریت
درباره ی فرآیند خلاقیت، نظریات مختلفی عرضه شده است که به معروفترین آنها اشاره کردیم. الگوی معروف حل خلاق مسائل اسبورن- پارنز نیز می تواند در حل مسائل مدیریتی نقش موثری ایفا کند. این الگو شامل پنج مرحله است که عبارتند از:
1.حقیقت یابی : برای ایجاد آمادگی در تعریف مسئله باید به اطلاعات درباره ی آن دست یافت. این مرحله را حقیقت یابی گویند.
2. مسئله یابی : در این مرحله مسئله با مشکل تعریف می شود.
3. ایده یابی : برای مسئله راه حل های متعددی در نظر گرفته می شود
4. راه حل یابی : از بین راه حل های مختلف، بهترین آنها انتخاب می شود.
5. پذیرش یابی : در این مرحله، راه حل انتخاب شده اجرا می شود.(فیشانی،1388،ص:79)
مفهوم شادی ونشاط
شادی ونشاط مفهومي است كه تاثيرات مهم و سودمندي در زندگي فردي و اجتماعي انسان داشته است چرا كه باعث مي شود تا انسان هميشه جنبه هاي مثبت زندگي خود را نظاره گر باشد كه اين عمل نيز در جاي خود بر سلامت روان انسان تاثيرگذار است.نشاط و شادابي بخش مهمي از كيفيت زندگي و بالاتر از ثروت و يا فعاليت جنسي بشمار مي رود. (اسكوينگتون[12]، مك
آرتور[13]، سامرست[14]، 1997) (بهرامی و همكاران، 1388 ،ص:39)
از آنجا که شادی یکی از هیجانات احساسی بشر است ، لذا هر کس به فراخور حال خود آن را تجربه کرده است.
افلاطون در کتاب جمهوری به سه عنصر در وجود انسان اشاره می کند که عبارتند از : قوه عقل یا استدلال[15] ،امیال[16] و احساسات[17] .افلاطون شادی را حالتی از انسان می داند که بین این سه عنصر تعامل و هماهنگی وجود داشته باشد.
ارسطو شادی را زندگی معنوی می داند.
جان لاک[18] وجرمی بتهام[19] معتقدند که شادی مبتنی بر تعداد وقایع لذت بخش است. (فیروزبخت وبیگی،1387، ص :24)
به اعتقاد لاما[20] مهم ترين هدف زندگي ما رسيدن به نشاط و شادابي است. چه انسان به اصول مذهبي معتقد باشد يا نباشد و هر مذهبي كه داشته باشد، حركت و فعاليت انسان براي دست يافتن به شادماني است (جهرمی،1388 ، ص:50)
وين هوون[21] (1984) شادی ونشاط را ميزاني كه يك فرد در مورد كيفيت كلي مطلوبيت زندگي اش قضاوت مي كند، تعريف
مي كند. نشاط و شادابي نه تنها به سطح بالايي از عاطفه يا هيجان مثبت بستگي دارد بلكه به سنجش عميق تر رضايت كلي از زندگي نيز وابسته است. هيجانات بسيار مثبت ممكن است كوتاه مدت باشد بنابراين مي تواند هدفي واقع بينانه تر براي وجود انسان باشد.( همان، ص:53)
به گفته آيزنگ[22] شادی با مجموعه اي از كلمات مثبت از قبيل : نشاط، خرسندي، مسرت و شادی و بانشاطي، لذت ، دلخوشي و خوش بيني هم معناست.
شوارتز[23] و استراك[24] ( 1991) معتقدند افراد شادكام كساني هستند كه در پردازش اطلاعات در جهت خوش بيني و خوشحالي سوگيري دارند. يعني اطلاعات را طوري پردازش و تغيير مي كنند كه به نشاط و شادابي آنها منجر مي شود.
آرگايل، مارتين[25] ولو (1995) بر اين باورند كه هنگامي كه از مردم پرسيده مي شود منظور از نشاط و شادابي چيست، دو نوع جواب مطرح مي كنند: الف. حالات هيجاني مثبت مانند لذت را عنوان مي كنند ب. آن را راضي بودن از زندگي و بيشتر جنبه هاي آن مي دانند . آرگايل باور دارد كه سه جزء اساسي نشاط و شادابي عبارتند از: عاطفه مثبت، رضايت از زندگي و فقدان عاطفه منفي از جمله افسردگي و اضطراب. او و همكارانش دريافتند که روابط مثبت با ديگران هدفمند بودن زندگي، رشد شخصي ، دوست داشتن ديگران و طبيعت از اجزا نشاط و شادابي هستند.
مايرز[26] ودينر[27] (1995) مي گويند :وقتي از مردم پرسيده مي شود افراد شادكام چه كساني هستند. در پاسخ به شبه حمايتي از روابط در يك فرهنگ اشاره مي كنند كه به تغييرهاي مثبت و خوشبينانه رويداد روزمره زندگي مي انجامد .در سالهاي اخير برخي از روانشناسان به تعاريف عوامل همبسته و پيش بيني كننده نشاط وشادابي و شاد زيستي پرداخته اند(آرگايل[28]، 1987، آيسنك[29]،)
روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از لحاظ نوع هدف کاربردی می باشد. با توجه به اینکه تحقیقات توصیفی بدنبال توصیف شرایط یا پدیده های موجود می باشد ؛ لذا پژوهشگر دراین تحقیق به بررسی رابطه بين خلاقيت مديران و نشاط محيط آموزشگاهي در مراکز استثنایی استان سمنان پرداخته است. و تجزیه و تحلیل فرضیه ها بصورت همبستگی مورد بررسی قرار گرفته است.جامعه آماري اين پژوهش را كليه کارکنان مراکز استثنایی استان سمنان در سال تحصيلي 93-92 تشكيل مي دهند . كه با توجه به آمار اخذ شده از اداره آموزش و پرورش استثنایی استان سمنان تعداد آن ها در زمان آغاز تحقيق 293 نفر تعيين گرديد. جهت تعيين حجم نمونه از جدول تعيين حجم نمونه مورگان به نقل از كوهن و همكاران (2001) استفاده شده است ، كه حجم نمونه مطابق با اين جدول برابر با 170 نفر برآورد گرديده است. از آنجایی که جمعیت مورد تحقیق متمرکز بر مراکز استثنایی استان بوده ، از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است .از بین ابزارهای مختلف جمعآوری داده ها، در تحقیق حاضر از پرسشنامه استفاده شده است. در تحقیق حاضر برای جمعآوری داده ها از پرسشنامه های خلاقیت ( تئوري پال تورنس – گيلفورد) و نشاط ( آرگایل از شادکامی بر اساس پرسشنامۀ افسردگی بک ) استفاده شده است.
پرسشنامه اول شامل 27 سوال در 4 سر فصل و پرسشنامه دوم شامل 29 سوال در 3 سرفصل می باشد. نحوه امتیازدهی با استفاده از مقیاس 5 گانه لیکرت به ترتیب جداول زیر می باشد:
جدول شماره 1 کد گذاری سوالات بر اساس مقیاس 5 گزینه ای
|
پاسخ
|
بسیار زیاد
|
زیاد
|
متوسط
|
کم
|
بسیارکم
|
|
کد
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
مدلمفهومی تحقیق
|
متغیر وابسته
|
|
مولفه
|
مفهوم
|
|
عاطفه مثبت
|
نشاط
محیط آموزشگاهی
|
|
رضایت از زندگی
|
|
فقدان عاطفه منفی
|
|
متغیر مستقل
|
|
مفهوم
|
مولفه
|
|
خلاقیت
|
ابتكار ونو آوري
|
|
تنوع وانعطاف پذيري
|
|
انگيزه و پشتكار
|
|
تحمل واستقامت
|
|
|
|
شکل شماره 2 چار چوب نظری تحقیق
یافته های و فرضیات پژوهش
جهت بررسی مسائل مطرح شده تحقیق فرضیاتی مطرح گردید که به شرح زیر می باشد:
فرضیه اصلی
بین خلاقيت مديران و نشاط محيط آموزشگاهي در مراکز استثنایی استان سمنان رابطه معنی داری وجود دارد.
فرضیات فرعی
1. بين ابتكار و نو آوري مديران و نشاط محيط آموزشگاهي در مراکز استثنایی استان سمنان رابطه ي معني داري وجود دارد.
2. بين تنوع و انعطاف پذيري مديران و نشاط محيط آموزشگاهي درمراکز استثنایی استان سمنان رابطه ي معني داري وجود دارد.
3. بين انگيزه و پشتكار مديران و نشاط محيط آموزشگاهي در مراکز استثنایی استان سمنان رابطه ي معني داري وجود دارد.
4. بين تحمل و استقامت مديران و نشاط محيط آموزشگاهي در مراکز استثنایی استان سمنان رابطه ي معني داري وجود دارد.
سپس در راستای آمار استنباطی جهت شناسایی متغیرها از آزمونهای (آزمون دوجمله ای / نسبت ،آزمون يو من ويتني ، آزمون كروسكال واليس ) و برای بررسی رابطه بین متغیرها از آزمون همبستگي کندال تائو b استفاده شده است .
بررسی رابطه بین متغیرهای تحقیق
فرضیه اصلی : رابطه بین خلاقیت و نشاط محیط آموزشگاهی
جدول شماره 2 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b خلاقیت و نشاط محیط آموزشگاهی
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
249.
|
054.
|
4.649
|
000.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقیت و نشاط محیط آموزشگاهی نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 9/24 درصد است و معني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر خلاقیت و نشاط محیط آموزشگاهی کارکنان رابطه وجود دارد.
فرضیه فرعی 1: رابطه بین ابتکار و نوآوری و نشاط محیط آموزشگاهی
جدول شماره 3 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين ابتکار و نوآوری و نشاط محیط آموزشگاهی
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
0.175
|
060.
|
2.930
|
003.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين ابتکار و نوآوری و نشاط محیط آموزشگاهی نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 5/17 درصد است و نيز معني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر ابتکار و نوآوری و نشاط محیط آموزشگاهی کارکنان رابطه وجوددارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
فرضیه فرعی 2 : رابطه بین تنوع و انعطاف پذیری و نشاط محیط آموزشگاهی
جدول شماره 4 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين تنوع و انعطاف پذیری و نشاط محیط آموزشگاهی
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
274.
|
054.
|
5.036
|
000.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين تنوع و انعطاف پذیری و نشاط محیط آموزشگاهی نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 4/27 درصد و معني دار مي باشد (05/0sig < ) . بعبارتی بین متغیر ابتکار و نوآوری مدیر با نشاط محیط آموزشگاهی کارکنان رابطه وجوددارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
فرضیه فرعی 3 : رابطه بین انگیزه و پشتکار و نشاط محیط آموزشگاهی
جدول شماره 5 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين انگیزه و پشتکار و نشاط محیط آموزشگاهی
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
198.
|
054.
|
3.676
|
000.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين انگیزه و پشتکار و نشاط محیط آموزشگاهی نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 8/15 درصد است و معني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر انگیزه و پشتکار و نشاط محیط آموزشگاهی کارکنان رابطه وجوددارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
فرضیه فرعی 4 : رابطه بین تحمل و استقامت و نشاط محیط آموزشگاهی
جدول شماره 6 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b تحمل و استقامت و نشاط محیط آموزشگاهی
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
238.
|
057.
|
4.177
|
000.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين تحمل و استقامت و نشاط محیط آموزشگاهی نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 9/23 درصد است و معني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر تحمل و استقامت و نشاط محیط آموزشگاهی کارکنان رابطه وجود دارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
برای تایید نتایج فرضیات تحقیق سه مورد زیر را که دال بر بررسی خلاقیت با مولفه های نشاط محیط آموزشگاهی است ؛ مورد بررسی قرار گرفته است.
رابطه بین خلاقيت و عاطفه مثبت
جدول شماره 7 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقيت و عاطفه مثبت
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
225.
|
052.
|
4.278
|
000.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقيت و عاطفه مثبت نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 22.5 درصد است و معني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر خلاقيت مدیر و عاطفه مثبت کارکنان رابطه وجود دارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
رابطه بین خلاقيت و رضايت از زندگي
جدول شماره 8 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقيت و رضايت از زندگي
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
285.
|
052.
|
5.418
|
000.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقيت و رضايت از زندگي نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 28.5درصد است ومعني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر خلاقيت مدیر و رضايت از زندگي کارکنان رابطه وجود دارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
رابطه بین خلاقيت و فقدان عاطفه منفي
جدول شماره9 آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقيت و فقدان عاطفه منفي
|
|
Value
|
Asymp. Std. Errora
|
Approx. Tb
|
Approx. Sig.
|
|
Ordinal by Ordinal
|
Kendall's tau-b
|
196.
|
058.
|
3.338
|
001.
|
|
N of Valid Cases
|
170
|
|
|
|
|
a. Not assuming the null hypothesis.
|
|
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
|
| |
|
|
|
|
|
نتيجه آزمون ضريب همبستگي كندال تائو b بين خلاقيت و فقدان عاطفه منفي نشان مي دهد كه همبستگي به ميزان 6/19 درصد است و معني دار مي باشد (05/0sig < ). بعبارتی بین متغیر خلاقيت مدیر و فقدان عاطفه منفي کارکنان رابطه وجود دارد. اما این رابطه علیرغم مثبت و معنی دار بودن ضعیف می باشد.
بیشترین میزان همبستگی را مولفه تنوع وانعطاف پذیری مدیر با نشاط محیط آموزشگاهی کارکنان مراکز استثنایی استان سمنان دارد.
درمجموع خلاقیت مدیر بیشترین همبستگی را با رضایت از زندگی کارکنان مراکز استثنایی استان سمنان دارد.
نتیجه گیری و تفسیر نتایج
با به نتایج فرضیات اصلی و فرعی رابطه بین خلاقیت و مولفه های نشاط محیط آموزشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج آن بشرح زیر است :
بیشترین فراوانی سن پاسخ دهندگان درگروه 47- 38سال می باشند که 102 از پاسخ دهندگان زن و 86 نفر را مرد تشکیل می دادند. سطح تحصيلات تعداد بيشتري از افراد ( 105نفر) ليسانس می باشد.
باتوجه به نتایج آزمونهای جمعیت شناختی (آزمون يومن ويتني ) مشخص شد بین نظر پاسخ دهندگان درگروه زنان ومردان
دربرخی از مولفه های (ابتکار ونوآوری ، تنوع وانعطاف پذیری، وانگیزه و پشتکار ) تفاوتها بين زنان و مردان از نظر آماري معنادار مي باشد. ودر (آزمون كروسكال واليس )مشخص شد در سن و سطح تحصیلات تفاوتی بین زنان ومردان وجود ندارد.
باتوجه به مطالعه شناسایی متغیرها نتیجه گیری می شود که مولفه های تحمل و استقامت و فقدان عاطفه منفي بالاترین و ابتکار و نوآوری، و عاطفه مثبت پايين ترین میانگین را دارا می باشد.
براساس بررسی آزمونهایی که رابطه را انجام می دهند حکایت از وجود همبستگی بین کلیه متغیرها در سطح آماری قابل قبول می باشد. ودر تمامی آزمونهای رابطه ای 05/0sig < محاسبه گردیده است.
از آنجاییکه کلیه مولفه های خلاقیت با نشاط محیط آموزشگاهی و متغیر خلاقیت با مولفه های نشاط محیط آموزشگاهی رابطه دارند در آزمون نهایی به داشتن رابطه بین خلاقيت مديران و نشاط محيط آموزشگاهي مراکز استثنایی می توان با اطمینان در سطح آماری قابل قبول حکم داد.
پيشنهادات علمی وکاربردی
- براساس فرضیه 1 مدیران مراکز آموزشی باید همواره از دریافت برنامه های نوین آموزشی، ایده ها ی خلاق و ابتکاری کارکنان و دانش آموزان استقبال کنند .در زمینه ی توسعه تلاش ها و رقابتهای نوین علمی و آموزشی بین کارکنان و سایر مراکز اهتمام جدی بعمل آورند. و مشوق کارکنان به رفتارهای خلاقانه در محیط کار باشند.
- براساس فرضیه 2 مدیران مراکز آموزشی باید به تنوع در اجرای برنامه ها ی آموزشی –درمانی اهمیت دهند. درمدیریت و زمان فرایند اهداف آموزشی– اداری انعطاف پذیر باشند. همواره از بکارگیری اندیشه ها و برنامه های متفاوت و مثبت آموزشی استقبال کنند. مشوق کارکنان کارکنان به بکارگیری محرک های گوناگون آموزشی باشند. به مسایل پیرامونشان نگاه مثبت و واقع بینانه داشته باشند.
- براساس فرضیه 3 مدیران مراکز آموزشی در رسیدگی به پیگیری مشکلات کارکنان و سازمان استمرار و تداوم داشته باشند ، مشوق کارکنان خود به تلاش و انگیزه بیشتر درمحیط کار باشند. تلاش وجدیت مضاعفی تاحصول ایده های نو داشته باشند. میل به تلاش و تحصیل را درکارکنان ترغیب نمایند. درکار و فعالیت انگیزه بالایی داشته باشند. درمحیط کار بارفتارشان مروج تلاش وپیگیری باشند.
- براساس فرضیه 4 مدیران مراکز آموزشی باید درصورت بروز مساله یا مشکلی برای کارکنان و اداره امور مرکز خویشتنداری کنند.در مقابل موانع وچالشهای (اداری ،آموزشی) مقاوم و پایدار باشند . تحمل سختی های حین کار را داشته باشند و نسبت به تحقق اهداف درطولانی مدت استواری داشته باشند.مشوق تحمل واستقامت دربربر چالشها بین کارکنان باشند و باور داشته باشند مقاومت ، رمز غلبه بر مشکلات می باشد.
منابع
منابع فارسی:
آرگایل ، مایکل (1999) ، روان شناسی شادی ، ترجمه بهرامی، ف ، گوهری انارکی ، م ، نشاط دوست ، حمید طاهر ، پالاهنگ، ح ، انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان 119-39
آقایی فیشانی ، تیمور (1388) ، خلاقیت نو آوری در انسانها و سازمانها، انتشارات: ترجمه 60-42
افروز ، غلامعلی ، (1385) ، مدارس و چارچوبهای رشد و پویایی، فصلنامه رشد، شماره 4، 20-18
فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، سال 23، شماره پیاپی 47 ، شماره سوم ، پاییز 1391،7-6
جهرمی ، سمانه، (1388) ، تاثیر محیط شاد و مدیریت زمان مطالعه بر بهبود وضعیت زندگی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان ، پایان نامه کارشناسی ارشد مرکز مطالعات و توسعه آموزشی علوم پزشکی، 113
حسینی، افضل السادات ، (1388) ، ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن، انتشارات آستان قدس رضوی ،94- 10
حسینی ، افضل السادات ، ( 1387) ، مدیریت خلاقیت، خلاقیت در مدیریت ، نشریه رهیافت ، شماره 26، 82- 14
خاکی، غلامرضا ، (1387) ، روشهای تحقیق و کاربرد آن در مدیریت، تهران : نشر آذین،201
سام خانیان، محمد ربیع ، (1388) ، خلاقیت و نو آوری در سازمان مدیریت آموزشی ، انتشارات: اسپند نصر ،91 -17
سیف ، علی اکبر ،(1387) ، روان شناسی پرورشی ، انتشارات : آگاه ، 23
سیف هاشمی ، فخر السادات ، رجایی پور ، سعید ، بررسی رابطه ذهنیت فلسفی ومیزان خلاقیت مدیران مدارس متوسطه شهر اصفهان درسال تحصیلی 82 ، فصلنامه تعلیم وتربیت ، شماره 77 ، 17 -2
فیروزبخت، مهرداد ، (1387) ، روان شناسی شادی، تألیف آیزنک ، مایکل ، تهران، انتشارات: بدو ،101-24
منابع لاتین:
Argyle ,M.,Lu.L. (1990) The happiness of extroveyts , personality and individualdifferrnce ., vo1.11 ,pp 1011- 1017
Albrecht, K. and Albrecht, s. the creative corporation, Homewood: Illinois, Dow Jonas Irwin, 1987
Boehm.k. j& Lyubomirsky.S,(2008)"Does hoppiness promote coleer success " journal of career a ssessmen
t ,vol,16,No1
David,G. Myers-DienereE. "Hope college and university of ILilnois" American psychological society vo 1, no 1 ,Junuly 2004
Hills e ,P.,& Argyle,M ,(2011)" the oxford Happiness questionaire: a compact scale for the Measve ment of Psychoiagicall well-being,Persanality and Individual pifferences ",33,1013-1082
Parco, s(2011). Innovation, creativity, and Discovery in modern organization: personnel
STrenberg, Robert, j.; A three fact model of creativity, in Sternberg, Robert: The nature of creativity contemporary psychological perspectives comb ridge university press. 1993
Torrance, E.P. (1989). Can we teach children to think creativity? Journal of creativity Behavior, 114-143.
Wa llis,C.2004." the new science of happiness". time Magaz ine
:: موضوعات مرتبط:
خلاصه كتاب و جزوه هاي كارشناسي ،كارشناسي ارشد ,
,
:: برچسب‌ها:
بررسی ارتباط بين خلاقيت مديران وپویایی در محيط آموزشی(فرستنده : ماندانا رادمنش) ,
مقاله خلاقيت مديزان ,
مديران و پويايي در محيط آموزشي ,
:: بازدید از این مطلب : 1080
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
